T.O.P. office is volop bezig met de restauratie van Le Corbusiers Maison Guiette in Antwerpen. Ook ingenieursbureau BAS bvba, hoofdaannemer ArteZ en ingenieur Hens, die de isolatie tijdens de restauratie in 1988 gedaan heeft, werken mee aan het project. Ze zullen vooral het exterieur onder handen nemen met de daken op de eerste plaats. Daarna volgen het ijzeren schrijnwerk, de isolatie en de bepleistering van de gevel. Omdat de meeste elementen niet meer origineel zijn, gaan ze in nauw overleg met de Fondation Le Corbusier in Parijs. “Je kan het verleden nooit meer terugbrengen. Het is altijd een interpretatie van het verleden”, vertelt Luc Deleu aan onze redactie.
Al sinds 2017 is Luc Deleu met zijn bureau T.O.P. office bezig met de renovatie van Maison Guiette in de Populierenlaan en het project zal zeker tot 2023 duren. Het gaat om de enige overblijvende realisatie in België van de bekende Zwitsers-Franse architect Le Corbusier (1887-1965). Het pand is niet alleen beschermd, het staat sinds 2016 ook op de Unesco Werelderfgoedlijst. Het dateert uit 1927 en is een van de vroegste modernistische ontwerpen uit de loopbaan van Le Corbusier. Het was bestemd als atelier en woning voor de Antwerpse kunstschilder René Guiette.
Na een periode van leegstand werd Huis Guiette van 1987 tot 1988 al een eerste keer gerestaureerd door de huidige eigenaars. Nu is dat opnieuw nodig. “Er zijn terug mankementen zoals een paar lekken. We dachten het snel op te lossen, maar het sleept lang aan omdat het een monument is. Ondertussen is het nog een beetje verder gedegradeerd”, zegt Luc Deleu.
Ondertussen zijn de regels voor subsidies veranderd en moet de restauratie in fasen gebeuren. Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele (N-VA) heeft een erfgoedpremie van net geen 95.000 euro toegekend voor de eerste fase van de restauratie van het Huis Guiette. Dit jaar zullen de daken, het hele dakterras en de dakranden aangepakt worden. Aansluitend op de daken nemen ze het ijzeren schrijnwerk onder handen waar nodig. Ze zullen ook de isolatie van polystyreen, die laag scoort op vlak van brandveiligheid, vervangen en de gevels terug bepleisteren.
"De meeste elementen die in de eerste fase worden aangepakt zijn niet meer origineel", vertelt minister Diependaele aan Belga. "Deze restauratie is dus een uitstekende gelegenheid om Huis Guiette er weer wat meer te laten uitzien zoals Le Corbusier het bedoeld heeft." Zo zullen ze de zinken dakkappen, die niet in de stijl van Le Corbusier passen, verwijderen en vervangen door betonnen dakkappen. Het gieten van die betonnen dakkappen wordt volgens Luc Deleu de grootste uitdaging: “Omdat de gevel door de isolatie dikker is geworden, kan je het niet uitvoeren zoals Le Corbusier het getekend heeft. De muurkappen zullen breder moeten worden, maar dat kan je wel oplossen in de geest en vormentaal van Le Corbusier.”
Na de restauratie van het exterieur zal de eigenaar waarschijnlijk ook het interieur laten herschilderen. De laatste keer dat dat gebeurd is, was tijdens de eerste renovatie in 1988 door de Belgische architect George Baines. Natuurlijk wordt ook hier het kleurenpalet van de architect behouden, want volgens Deleu is het huis onder andere omdat de polychromie zo goed bewaard is op de Unesco Werelderfgoedlijst gekomen.
Naast het herschilderen, zullen er niet veel ingrepen in het interieur gebeuren, want het is nog volledig in zijn originele staat. Deleu denkt wel dat de keuken terug wat meer naar de oorspronkelijke inrichting van Le Corbusier zal gaan. “In die tijd bestonden er geen keukens met geïntegreerde toestellen. Een compleet keukenmeubel met alle toestellen erin is ondertussen ook weer een beetje uit de mode. Het is dus het moment om de keuken opnieuw in te richten zodat ze meer aansluit bij het origineel.”
De akoestische voorzetwand in de slaapkamer zou Deleu ook graag anders zien. De wand is nodig omdat de woning zich op de brug over de A12 bevindt. De autostrade staat er dus loodrecht op en dat zorgt voor een grote geluidsbelasting. Zelf zou hij dat met een dikke, akoestische beglazing willen oplossen, want de glastechnologie is al veel verbeterd. Of die beglazing er zal komen, zal afhangen van de beslissing van de Fondation Le Corbusier.
Over de nieuwe gevelkleur zullen T.O.P. office, de eigenaar en de Fondation Le Corbusier nog veel moeten overleggen. Voorlopig wegen ze vier opties af tegenover elkaar. Oorspronkelijk was de gevel bezet met een grijze gemalen arduinbezetting. Dat was een compromis, want het stadsbestuur wou toen geen geschilderde gevel, maar enkel een uit natuur- of baksteen. Omdat de bezetting al snel begon te scheuren, zijn er grijze leistenen tegen de gevel gezet. In 1988 heeft Baines de gevel ijskastenwit geschilderd, maar of dat de kleur was die Le Corbusier bedoeld had, betwijfelt Deleu: “Die kleur bestond in 1926 nog niet. Le Corbusier sprak wel veel over wit, maar dat was altijd gebroken wit.” Toch blijft het ijskastenwit een optie, net als gebroken wit omdat Le Corbusier ooit een tekening heeft gemaakt van de woning in die kleur. Die heeft hij ook getekend in gebrande sienna dus ook die kleur is een van de vier mogelijke opties.
Daarbovenop is er ook een probleem met de wachtgevel. In 1993 heeft Baines de woning ook uitgebreid. “Hij heeft toen de gevel een stuk achteruitgetrokken, waarschijnlijk uit respect voor Le Corbusier”, zegt Deleu. De wachtgevel is nu op dezelfde manier bezet als de voorgevel, maar omdat het eigenlijk een wachtgevel is, zou die een andere kleur kunnen krijgen. Het is dus duidelijk gissen naar welke kleur Le Corbusier voor de gevels bedoeld had, maar volgens Luc Deleu is dat typisch voor restauraties: “Je kan het verleden nooit meer terugbrengen. Het is altijd een interpretatie van het verleden.”
"Past als gegoten"
Luc Deleu is heel blij dat hij Maison Guiette mag restaureren. “Het project past ons bureau als gegoten”, vertelt de architect. “Vooral omdat ik in Villa Savoye beslist heb om architect te worden. Ik kon mij toen als negentienjarige niet voorstellen dat een huis er ook zo kon uitzien, maar op de een of andere manier begreep ik meteen alle trucjes die Le Corbusier gebruikte om alles aan elkaar te hangen. Het was alsof ik in zijn brein kroop toen hij het aan het tekenen was.”
Daarbovenop vond Deleu hem ook een onwaarschijnlijke stedenbouwkundige. “Stel dat zijn plan voor Linkeroever uitgevoerd was geweest, dan hadden we nu een heel mooie Linkeroever”, zegt Deleu. “Al wat de steden tekortkomen tijdens de coronacrisis zat in dat project: twaalf procent bebouwd en achtentachtig procent groene ruimte met scholen, zwemvijvers en sportinfrastructuur. Daar kunnen we nu alleen van dromen.”
De man achter T.O.P. office kan zich volledig vinden in de manier van werken van Le Corbusier, want volgens hem is de architect ook vandaag nog steeds heel ver vooruit met zijn ideeën. Dat T.O.P. office in de restauratie van Maison Guiette niet eigenzinnig kan zijn, is dus geen enkel probleem. “Als je eigenzinnig wil zijn, moet je niet restaureren”, vertelt Deleu. “Het is misschien omdat we zo’n eigenzinnig bureau zijn dat we die opdracht gekregen hebben. Omdat we, denk ik, weinig of nooit hebben toegegeven aan de druk van de politiek of de markt.”
Ondertussen loopt er tot 26 september 2021 een tentoonstelling over het werk van T.O.P. office in het Vlaams Architectuurinstituut. Daar worden de niet-gerealiseerde en artistieke werken getoond van het bureau. Het is niet de eerste keer dat hun werk tentoongesteld wordt, maar wel de eerste keer dat een curator de tentoonstellingsarchitectuur verzorgt. “Die maakt andere keuzes dan wij zouden maken”, zegt Luc Deleu. “Dat is verrassend en geeft het een fris karakter.” Op donderdag 6 mei staat er ook een onlinevernissage op de planning waarvoor je je kan inschrijven.